slumdog millionaire, उत्खनन व गुलजार..

१. slumdog millionaire
काल slumdog millionaire पाहिला. अभिताभ बच्चनची craze, अनाथ मुलांना भिकारी बनविणा-या टोळ्या, वेश्यावस्ती, call center, KBC चा सेट, पोलिसांचे interrogation, लहान मुलांचे भावविश्व, गुंडगिरी, धर्मभेदावरुन होणा-या दंगली या व अशा असंख्य विषयांना हा सिनेमा स्पर्श करतो. पण तो फ़ारसा melodramatic होत नाही कारण अतिशय वेगाने घडणा-या घटना. चित्रपट पाहाताना आपण पुढे काय घडेल याची सतत धडधडत्या अंत:करणाने वाट पाहातो. नेहमीच्या हिंदी सिनेमाच्या पठडीतले आपल्या अपेक्षेप्रमाणे (शेवटची दहा मिनिटे सोडून .. ) काही घडत नाही. त्यामुळे चित्रपट बघताना त्या त्या व्यक्तिरेखे सोबत आपण जीवनाची वाट चालत असतो. नंतर विचार करायला लागल्यावर विविध विषय जाणवायला लागतात.

सर्व कलाकारांची कामे चांगली झाली आहेत. हिरोच्या भूमिकेतील देव पटेल चे सर्वात जास्त. हट्टी (Stubborn) भाव, जे हवे ते मिळवणारच असा एक निश्चय त्याच्या चेह-यावर सतत आहेत. मला त्यामानाने हिरॉइनचे काम त्या उंचीला पोहोचले नाही असे वाटले. अनिल कपूर त्याच्या भूमिकेत योग्य. इरफ़ान खानचे acting मला आवडते. पण मकबूलची उंची गाठणारा अभिनय यात फ़िका वाटतो. किंवा तो आता साचेबंद झाला आहे, असेही एकीकडे वाटले.

सिनेमाचे दिग्दर्शक Danny Boyle and Loveleen Tondon. विकास स्वरुप यांच्या Q&A या मूळ कथेवर Simon Beafoy यांनी पटकथा लिहिली आहे. A.R.Rehman यांना यासाठी golden globe मिळाले आहे. जय हो हे गाणे मस्त.

सिनेमा मला आवडला. पण काही प्रश्न मनात उभे राहिलेच.

२, गुलजार

जरा सी पीठ नंगी होती,
फ़टे हुए होते उसके कपडे,
लबों के गर प्यास की रेत होती
और एक दो दिन का फ़ाका होता

लबों पे सूखी हुइ सी पपडी
जरा सी तुमने जो छीली होती
तो खून का एक दाग होता..

तो फ़िर ये तस्वीर बिक ही जाती.

निरनिराळे आंतरराष्ट्रीय awards मिळणा-या केवळ सिनेमांबद्दलच नाही तर इतर पुरस्कारांबद्दलही (अरविंद अडिगा यांचे बुकर, टोनी मॉरिसन यांचे नोबेल इ.) हेच गणित मांडले जाते का ? हा प्रश्न पडतो.

३. उत्खनन – गौरी देशपांडे

उत्खनन या गौरी देशपांडेच्या कादंबरीत तुरूंगातील, वेड्यांच्या इस्पितळातील माणसं, फ़ूटपाथवर जगणारे भिकारी अपंग अशांच्या चित्राबद्दल ती म्हणते..

“जाता जाता त्यांना बघणं, डोक्यातल्या विचारांना त्यांचं अस्तित्व जाणवणं, आणि खुद्द जवळून, त्यांचा वास येईल इतक्या निकट जाऊन त्यांच्या आयुष्याला, मनाला, दु:खाला आपल्या आयुष्यावर आक्रमण करुन देणं, या पार वेगवेगळ्या गोष्टी आहेत.”

ती चित्रे काढणारा पुढे म्हणतो..

“स्वत:च्या आयुष्यातल्या ’नॉर्मल’ दु:खात गुंतून पडलेल्यांना अशा कुणाची दु:खं जाणवून द्यावी, हाच हेतू आहे या चित्रांचा’

slumdog millionaire सारखे चित्रपट बघून नॉर्मल दु:खात (कामाची बाई आली नाही, मोबाईलचे बिल वेळेवर भरले नाही, home loan EMI वाढला इ..) बुडालेल्या आपणही ते बघणं, त्यातील प्रश्नांसाठी मनात हळहळणं यापलीकडे काय करणार आहोत ? नेहमी असं काही घडलं, वाचलं, ऎकलं, पाहिलं की काय करतो ?